Kanser Sedimentasyon (ESR) testi

Laboratuvar dünyasında en fazla istenen testler listesinde top 10'a rahatlıkla girebilen bir test olan eritrosit sedimentasyon hızı (ESH), kısaca sedimentasyon, hem yapılması basit hem de çok değerli bilgiler veren bir testtir. Ucuz ve basit olması da kullanılırlığını artıran etkenlerdir. Genellikle akut faz yanıtını (vücutta bir uyaran varlığında zararlı etkenle savaşan lökositler, antijen sunan hücreler ve endotelyal faktörler gibi etmenlerle açığa çıkan sitokinlerle oluşan inflamasyon, koagulasyon artışı, kompleman aktivasyonu, endotel aktivasyonu vs) değerlendirmede kullanılır.

İnflamasyon sonrası vücut genellikle ilk birkaç saatte nötrofillerde sayıca artma ve ateşin yükselmesi ile yanıt vermeye başlar. Karaciğer akut faz reaktanları denen fibrinojen, lipoprotein, ferritin, kompleman, serüloplazmin, alfa 2 makroglobulin, plazminojen, alfa 1 antitripsin, amiloid A proteini ve C-reaktif protein (CRP) gibi proteinleri sentezler. Sedimentasyon hızında artma da tıpkı bu proteinlerde artma gibi inflamasyon göstergesidir.

Testin prensibi basittir. Normalde sitratlı antikoagulanlı tüp dik pozisyonda tutulduğunda eritrositler plazmadan daha ağır olduklarından aşağı doğru yavaşça çökmeye başlar. İnflamasyon ve aşağıda sayacağım durumlarda bu çökme daha hızlı olur. Eritrositlerin bu çökme hızını en çok kandaki fibrinojen düzeyi, bir miktarda globulin dediğimiz proteinlerin düzeyi etkiler. Kanda bu proteinler artarsa normalde negatif yükleri (zeta potansiyel) nedeniyle birbirinden ayrı durmaya eğilimli olan eritrositler kümeleşmeye başlar (rulo formasyonu) ve çökme hızı da daha da ağırlaştıklarından dolayı artar. Genellikle 1 saatte oluşan çökme hızı kullanılır.

İnfeksiyonlarda ESR artar ama CRP,ateş ve lökositoz daha değerlidir. ESR yükselmesi hem geç başlar (1 gün sonra), hem de geç düzelir. Oysa CRP bir akut faz reaktanı olarak hem daha erken (4-6 saat) karaciğerde sentezlenir, hem de 2-3 gün içinde en yüksek seviyelere ulaşır. Üstelik ESR'ye göre çok daha fazla (100-1000 kat) arttığından inflamasyon ve infeksiyonlarda daha değerli bir markerdır.

Romatizmal hastalıklarda da artar ama spesifik değildir. Polimiyaljiya romatika ve temporal arterit vakalarında aşırı yüksek ESR (>100 gibi) değerleri oluştuğundan bu iki hastalığı düşünmede çok yararlı olabilir.

Yaşlı kişiler, zenci ırkta ve kadınlarda ESR diğer sağlıklı kişilere göre bir miktar yüksektir.

Numune Saklama : Sitralı tüpe alınan kan en fazla 4 saat içinde (buzdolabında 4C de ise maksimum 6 saat) çalışılmalıdır. EDTA'lı tüpte olur ama heparinli tüpe alınan kandan çalışılmaz. Kanda soğuk aglitüninler varsa oda ısısında değil 37 C'de ölçüm yapılmalıdır.

ESR yüksekliğinin nedenleri :

Testin oda ısısından yüksek sıcaklıkta çalışılması
Hiperfibrinojenemi (çok artar)
Multiple myeloma (çok artar)
Lösemiler (çok artar)
Hodgkin lenfoma (çok artar)
Buzdolabında bekletilmiş kanın oda ısısına gelmeden çalışılması
Romatizmal hastalıklar
Kollagenozlar
Anemiler (HCT düşük)
Gut artriti
Romatoid artrit (çok artar)
Akut romatizmal ateş
Polimiyaljiya romatika (çok artar)
Temporal arterit (çok artar)
Sistemik lupus eritematozus
İlaçlar: (Dekstran, metildopa, heparin, metserjid, doğum kontrol hapları,penisilamin, prokainamid, teofilin, vitamin A..)
Kanserler: Böbrek,kolon,meme ve karaciğer tümörleri
Gebelik
Hipoalbüminemi
İnfeksiyonlar (bakteriyel endokardit,pnömöni,tüberküloz,sifiliz,otitis medya...)
Hipo-Hipertiroidizm
Makrositoz
Nefritler
Menstruasyon
Toksemi
Travma
Ağır metal zehirlenmesi
Myokard infarktüsü
Doku nekrozları
Pulmoner emboli

ESR düşüklüğünün nedenleri :

Kanda artmış safra asitleri, fosfolipidler, kortikosteroidler, glukoz, albümin varlığı
Konjestif kalp yetersizliği
İlaçlar: ACTH, kortizon, etambutol, NSAID, kinin, salisilat
Polisitemi
Hipofibrinojenemi
Yenidoğanlar
Orak hücreli anemi (kümeleşme az)
Sferositoz (kümeleşme az)
Mikrositoz
Lökositoz
Oda ısısında 4 saatten fazla beklemiş kan
Pıhtılaşmış kan


ESR Referans Değerleri : Westergren yöntemine göre;

50 yaş altı :
Erkek: 15 mm/saat
Kadın: 20 mm/saat

50 yaş üstü :
Erkek: 20 mm/saat
Kadın: 30 mm/saat


¨ Düşük ESR (1-3 mm/saat gibi) genellikle sağlıklı durum göstergesidir,hastalık olduğunu göstermez.

¨ ESR’nin normal sınırlarda bulunması hastalık olmadığı anlamına gelmez.